Patronen doorbreken en gedragsverandering.

Merk je dat je vaak dezelfde fouten maakt? Stap je steeds weer in je valkuil terwijl je deze keer toch echt voorgenomen had om het anders te doen? Of het nou gaat over je relatiekeuzes of het aangeven van je grenzen. Of van minder perfectionistisch zijn tot aan jezelf steeds wegcijferen. Vaak weten we wel wat we willen veranderen, maak ergens in de uitvoering loopt het spaak. Oude patronen houden de overhand en het lijkt bijna alsof het onmogelijk is om te veranderen. Een concreet SMART doel lijkt dan ook weinig zinvol. Blijkbaar is er bij veranderingsprocessen meer nodig dan enkel je kennis en vaardigheden.. Het ijsbergmodel van McClelland geeft inzicht in deze processen en op welke laag het werk te doen is.

Zoals bij een ijsberg die op het water drijft, is een deel zichtbaar boven de oppervlakte. Dit noemen we de bovenstroom, ook wel ‘wat doe je’. . De bovenstroom bestaat uit wat anderen kunnen waarnemen zoals kennis, vaardigheden en ons handelen. Een groot deel bevindt zich onder water, de onderstroom. Ondanks dat dit niet zichtbaar is, heeft het grote invloed op de bovenstroom. Wat zit er op de onderstroom?

Op de onderstroom zitten onze normen, waarden, overtuigingen, eigenschappen, motieven en ons zelfbeeld. Ofwel dat wat we vinden, waar we in geloven, hoe we naar onszelf kijken, onze persoonlijkheid en wat we belangrijk vinden in het leven. Deze onderstroom kun je grofweg nog verdelen in 2 segmenten: ‘wat denk je?’ en ‘wat wil je?’.

Zoals ik al schreef beïnvloedt deze onderstroom continu de bovenstroom. Het is dus belangrijk om inzicht te hebben in je eigen onderstroom. Echter zijn we ons vaak zelf niet bewust van onze eigen onderstroom. Veel van ons gedrag doen we automatisch zonder er bewust over na te denken. Wil je dus veranderen, zal je inzicht moeten krijgen in jouw onderstroom.

Dagelijks worden we overspoeld met keuzes. Het grootste gedeelte van de keuzes (wil ik koffie of thee?) maken we in split second. Andere, grote keuzes (wil ik wel of geen kinderen?) denken we vaak langer over na. Het komt regelmatig voor dat we keuzes maken die achteraf niet tot de gewenste outcome leiden. Vaak maken we dan een nieuwe keuze die (hopelijk) wel tot de juiste outcome leidt. Al deze keuzes en outcomes vormen jouw leven. Ik heb er al eens eerder over geschreven, maar ik benadruk opnieuw het belang van bewuste keuzes maken.

Wat denk je? Laten we eens nagaan wat jouw keuzes (gedrag) dus rationeel beïnvloedt. Hiervoor bekijken we je gedachten proces. Om dit overzichtelijk te maken heb ik een aantal vragen op een rijtje gezet die jou hierin helpt:
1. Welke gedachten houden jou bezig?
2. Wat is je gedachte over je gedachten?
3. Wat is de oorzaak van deze gedachten?
4. Waarom doe je wat je doet?
5. Hoe zie je jezelf?
6. Hoe denk je dat je zou moeten zijn?

Wat wil je? Een andere laag die de bovenlaag beïnvloedt zijn drijfveren. Wat drijft jou ook letterlijk om XYZ te doen? Aan welke behoefte wordt hier tegemoet gekomen? Opnieuw een aantal vragen die je verder helpt:
1. Welke emoties ervaar je vaak?
2. Wat veroorzaakt deze emoties?
3. Wat vind je belangrijk in het leven?
4. Hoe geef je hier invulling aan?
5. Ben je wie je wil zijn?
6. Wat is je intentie?

Een voorbeeld uit de praktijk: mijn cliënt heeft een drukke baan in de zorg. Ze werkt onregelmatige uren en heeft 2 jonge kinderen om voor te zorgen. Ze klopt bij mij aan omdat ze bang is in een burn-out te komen. Ze trekt het niet meer en heeft een steeds korter lontje. In de eerste sessie hebben we haar bovenstroom en onderstroom tegen het licht gehouden.

Wat is het wat ze doet en wat is het effect? Ze blijft uren van collega’s opvangen (vanwege tekort aan personeel) en thuis neemt ze het grootste gedeelte van de huishouding op zich (terwijl haar man heeft aangeven meer te willen doen). Hierdoor voelt ze zich steeds meer overbelast. Simpel, zou je denken.. Gewoon ‘nee’ zeggen op het werk en je man thuis ook laten helpen. Dit heeft ze zelf uiteraard ook al bedacht, maar tóch doet ze dit niet. Gek?

Laten we eens kijken naar haar onderstroom… Als we meer de diepte op zoeken qua gevoel, zit onder haar stress vooral het gevoel van verantwoordelijkheid. Rationeel kun je een idee hebben waar verantwoordelijkheid begint en waar het eindigt, maar als je gevoel zegt dat je eindeloos verantwoordelijk bent, hoe verander je dit dan? Wat steeds meer naar voren komt is haar verlangen om gezien te worden. Ze heeft geleerd in haar leven dat door belangrijk te zijn, je ook gezien wordt. Dit belangrijk zijn heeft ze vormgegeven door verantwoordelijkheid naar zich toe te trekken.

Oké, maar hoe verander je dit dan? We kijken naar de behoefte om belangrijk gevonden te worden. Als ik hierop doorvraag komt de aap uit de mauw. ‘Ik heb het gevoel dat ik er anders niet toe doe’. En dan
In de afronding van de sessie geven we vorm aan haar onderliggende behoefte: leren dat ze goed is zoals ze is.

We hebben nu een basis gelegd voor het traject en we gaan de komende sessies in op het uitwerken van haar plan. Dit bestaat nog steeds o.a. uit het aangeven van grenzen en het toelaten van hulp. Maar nu voelt ze waarom ze dit belangrijk vind en dat dit geen invloed heeft op haar waarde als persoon. Het voelen is essentieel. Door te voelen maakt ze contact met een deel in haarzelf waar ze eerder geen contact mee had. Het was er wel, maar er was geen verbinding. Deze verbinding maakt ze door te voelen. Een inzicht is bij diepliggende patronen vaak niet voldoende om een duurzame verandering aan te brengen. Voelen is ervaren en een ervaring is veel meer heel dan theoretisch iets snappen. Ik zeg dan ook wel: een inzicht is snappen, voelen is weten.

Als je bovenstaande hebt gelezen mag het duidelijk zijn waarom het vaak zo lastig is om patronen te doorbreken. Om je hier wat meer inzicht in te geven, heb ik een masterclass voor je gemaakt: Patronen doorbreken. Deze masterclass geeft je de basis om op voort te bouwen. Wil je net als mijn client 1:1 hierin geholpen worden? Meld je dan aan voor mijn 1:1 coachingtraject. Lees hier verder.

Ik hoop dat bovenstaande uitleg en casus je duidelijkheid geeft over het proces bij gedragsverandering en patronen doorbreken. De vragen helpen je dus aan inzichten, maar ga ook vooral aan de slag met het voelen en ervaren van je werkelijke verlangen. Want hierin zit de oplossing. Succes!